เป็นการเรียกชื่อของหนังสือเก่า หรือมีสภาพต่างจากหนังสือปกติ เพื่อให้ทราบว่ามีการใช้งานแล้ว
ลักษณะของหนังสือมือสองโดยหลักๆ แล้วจะมี 2 ลักษณะคือ
"หนังสือมือสอง" และ
"หนังสือเก่า"
แต่มักจะเรียกรวมๆ ว่า "หนังสือมือสอง" เพราะจะเป็นการแสดงถึงหนังสือที่มีผู้อ่านแล้วอย่างน้อยหนึ่งราย
หนังสือมือสอง ในกลุ่มที่ไม่ใช่หนังสือเก่า ซึ่งมีการซื้อขายตามร้านหนังสือมือสองนั้น
บางครั้งเป็นหนังสือที่ยังคงมีขายในท้องตลาด หรือเพิ่งวางตลาดในร้านหนังสือใหม่เมื่อไม่นาน
เมื่อนักอ่านสมประสงค์ โดยการอ่านจบแล้วนำมาขายทันที
ซึ่งลักษณะนี้เรียกได้ว่า "หนังสือมือสอง" แต่ไม่ใช่ "หนังสือเก่า"
หนังสือเก่า ในกลุ่มนี้ มีการจัดพิมพ์มานานแล้ว ซึ่งนักสะสมได้จัดเก็บมาเป็นเวลานาน
ซึ่งหาไม่ได้ในร้านหนังสือใหม่อีกแล้ว โดยมักจะซื้อหากันตามคุณค่าของเนื้อหา ผู้แต่ง
ระยะเวลาการพิมพ์ และครั้งที่พิมพ์ จึงมักจะเห็นหนังสือลักษณะนี้บางเล่มซื้อขายกันในราคาที่สูงมาก
เพราะเป็นที่ต้องการของนักอ่าน และนักสะสมจำนวนมาก
หรือบางเล่มก็ราคาถูกมากเพราะไม่เป็นที่สนใจของนักอ่านและนักสะสม
ลักษณะทั่วไป
หนังสือมือสองเป็นลักษณะเฉพาะของรูปแบบหนังสือที่มีการมอบให้ต่อๆ กัน
หรือเป็นหนังสือเก่าที่มีการนำมาใช้ซ้ำกันไปเรื่อ ๆ หลายคน
หรือมีการขายต่อให้ร้านที่รับซื้อ เป็นต้น โดยสภาพแล้วมักขึ้นอยู่กับการจัดเก็บรักษาของนักอ่านแต่ละราย
ตลาดหนังสือมือสอง
ร้านหนังสือมือสองมีลักษณะโดดเด่นแยกย่อยออกมาดังต่อไปนี้...
ร้านหนังสือเก่า
ร้านหนังสือลักษณะนี้ จะสรรหาหนังสือเก่า ถึงเก่ามากๆ มานำเสนอ
เพื่อขายให้แก่ผู้สนใจเฉพาะกลุ่มซึ่งส่วนมากจะเป็นนักสะสม
เพราะหนังสือลักษณะนี้บางเล่มไม่สามารถเปิดอ่านได้อีกแล้ว แต่ยังคงสภาพของหนังสือไว้
เพื่อให้นักสะสมมีความรู้สึกภาคภูมิใจที่ได้ครอบครอง
ดังนั้นหนังสือลักษณะนี้บางเล่มซื้อขายกันหลักหมื่น หรือหลักแสน หรือมากกว่านั้น
ร้านหนังสือประเภทนี้ ท่านอาจจะเห็นหนังสือรุ่นเก่าๆ คงค้างอยู่ในร้านเป็นระยะเวลานาน
เพราะบางครั้งผู้ค้าเสาะหามาได้ในราคาต่ำๆ
และกำหนดราคาตามคุณค่าของเนื้อหา หรือคุณสมบัติเพื่อรอผู้ซื้อเฉพาะกลุ่มที่ต้องการจริงๆ
ซึ่งผู้ค้าพร้อมที่จะคงสต็อกไว้ เพราะเห็นว่าถึงแม้คงสต็อกไว้นานวันก็ยังคงคุ้มค่า
ร้านหนังสือมือสอง
ร้านหนังสือประเภทนี้ จะเป็นร้านหนังสือที่รับซื้อหนังสือมือสอง ซึ่งส่วนมากแล้วจะเน้นในการคัดสรรคุณภาพ
เพราะหนังสือที่นำมาซื้อขายในร้านหนังสือมือสองจำนวนมากนั้นยังคงมีซื้อขายอยู่ทั้งในตลาดหนังสือใหม่
และยังคงมีจำนวนมากในการครอบครองของนักอ่านและนักสะสม
หนังสือเหล่านี้ราคาจะไม่สูงมาก จะไม่แพงไปกว่าราคาปกติที่ระบุในปกหนังสือ
เพราะถ้าขายแพงมากนักอ่านก็จะไปหาซื้อที่ร้านหนังสือใหม่ดีกว่า แต่จะขายในปริมาณมาก
และเป็นหนังสือที่หมุนเวียนเร็วซึ่งส่วนมากจะเป็นหนังสือเพื่อความบันเทิง เช่น นิยายที่ได้รับความนิยม
หรือหนังสือการ์ตูนญี่ปุ่น ที่มีการซื้อขายกันง่ายๆ และหมุนเวียนได้รวดเร็ว
ร้านหนังสือมือสองแบบผสม
ร้านหนังสือประเภทนี้ จะไม่แยกแยะการทำตลาดออกมาชัดเจน
แต่จะมีหนังสือให้เลือกผสมผสานกันทั้งหนังสือมือสองที่ขายในราคาถูก
และจะสรรหาหนังสือหายากมานำเสนอแก่ลูกค้าด้วย เรียกว่าจัดหาแบบไหนมาได้
ก็นำมาขายซึ่งระยะหลังก็จะแบ่งโซนชัดเจนภายในร้านออกมา
หนังสือตกรุ่น
ความจริงหนังสือลักษณะอย่างนี้ ไม่ควรจะเรียกเป็นหนังสือมือสองแต่ประการใด
แต่เนื่องจากในการทำตลาด มักจะนำมาขายในราคาที่ถูกมาในลักษณะเลหลัง
จึงทำให้ผู้คนจำนวนมากเข้าใจว่าหนังสือเหล่านั้นคือหนังสือมือสอง
ร้านหนังสือเหล่านี้ มักจะรับสัมปทานมาจากสำนักพิมพ์เป็นจำนวนมาก
โดยนำมาขายราคาถูก ซึ่งจะเห็นได้ตามแผงหนังสือนิทรรศการบนห้างสรรพสินค้า ตามตลาดนัด
ซึ่งแหล่งหนังสือลักษณะนี้แหล่งใหญ่ได้แก่ ย่านผ่านฟ้า สวนจตุจักร เป็นต้น
ระดับคุณภาพของหนังสือมือสอง
-
ดีเยี่ยม
คือ หนังสือที่มีสภาพดี มีการจัดเก็บอย่างเหมาะสม มีลักษณะใกล้เคียงกับหนังสือใหม่ทุกประการ
ถึงแม้หนังสือบางลักษณะมีการจัดพิมพ์มายาวนาน
แต่ได้รับการรักษาอย่างดีจะทำให้หนังสือนั้นมีคุณค่าสูงขึ้น
-
ดี
คือ หนังสือที่มีสภาพค่อนข้างดี โดยตัวอักษรภาพ กระดาษ อาจจะไม่เทียบเท่ากับของใหม่
แต่อาจจะเกิดมีข้อตำหนิ หรือข้อบกพร่องอันเกิดจากการจัดเก็บ
หรือเกิดเหตุบางประการที่ทำให้หนังสือชำรุดได้ หรือบางครั้งเป็นหนังสือที่ได้รับการปรับปรุงแก้ไขมาอย่างดี
โดยมืออาชีพระดับเดียวกับบรรณารักษ์ฝีมือดี
ซึ่งหากเป็นหนังสือที่มีเนื้อหา ประวัติผู้แต่ง ประวัติการจัดพิมพ์ที่ดี เป็นที่น่าสนใจ
อาจจะทำให้นักสะสมมองข้ามสภาพที่อาจจะมีข้อบกพร่องไปบ้าง
-
พอใช้
หนังสือที่สภาพอาจจะไม่สมประกอบ ปกหลุด หน้าหลุด ตัวอักษรอาจจะเลือนรางและมีสภาพโทรมอยู่บ้าง
แต่หากมีเนื้อหาที่ดี ประวัติผู้แต่งที่ดี ประวัติการจัดพิมพ์ที่ดี และพิจารณาดูแล้วอาจจะนำมาปรับปรุงได้
อาจจะมีนักสะสมยอมรับที่จะเลือกหามาทดลองปรับปรุงแก้ไขดู
แต่คุณภาพของหนังสือเหล่านี้จะทำให้ด้อยค่าไปมากทีเดียว
-
แย่
หนังสือที่มีสภาพที่จัดว่าแย่ ส่วนมากมักเกิดจากนิสัยการจัดเก็บของนักอ่านที่ไม่รู้จักรักษา
หรืออาจจะไม่รู้วิธีรักษา หรือบางครั้งอาจจะเกิดเหตุที่ทำให้หนังสือชำรุดเกินกว่าจะเยียวยา
เช่น โดนน้ำ ปลวกกิน ไฟไหม้ เป็นต้น
หนังสือลักษณะนี้ สุดท้ายก็ต้องเป็นขยะซึ่งเป็นสิ่งน่าเสียดาย
และในบางครั้งเป็นเหตุให้คุณค่าของตัวหนังสือที่ผู้แต่งดีๆ แต่ละยุคต้องสูญหายไป
ความยากง่ายในการเสาะหาหนังสือมือสอง
ก็เป็นส่วนหนึ่งที่ทำให้เกิดมูลค่าราคาหนังสือและคุณค่าทางจิตใจ
หนังสือบางเล่มยังหาได้อยู่
บางเล่มอาจจะไม่สามารถหามาทดแทนได้จึงมีการจัดระดับ ดังนี้
-
หนังสือหายากมาก
หนังสือมีความหายาก ถึงยากมาก ได้แก่
หนังสือที่มีประวัติการผลิตและจัดพิมพ์ในระดับตำนาน
หรือเหตุผลอื่นๆ เช่น
๑. มีประวัติเป็นหนังสือที่จัดพิมพ์ครั้งแรก เช่น หนังสือพิมพ์ฉบับแรกในประเทศไทย,
หนังสือพิมพ์ไทยรัฐ/เดลินิวส์ ฉบับที่ ๑ ปีที่ ๑ เป็นต้น
หรือหนังสือใดๆ ก็ตามที่มีชื่อเสียงมายาวนาน ซึ่งหากมีผู้ที่เก็บรักษาในฉบับแรกๆ
หรือการจัดพิมพ์ครั้งแรก ย่อมจะมีคุณค่าสูงมากจนอาจจะไม่สามารถประเมินค่าได้
๒. พิมพ์เนื่องในวโรกาสพิเศษ เช่น หนังสือประมวลภาพพระมหากษัตริย์ในวโรกาสต่างๆ,
หนังสือประมวลภาพประวัติศาสตร์ ทั้งดีและร้าย
เช่น การชุมนุม 6 ตุลา/14 ตุลา (บางชุด), ประมวลภาพซึนามิ (บางชุด) เป็นต้น
๓. หนังสือที่มีประวัติผู้แต่งผู้เขียนคุณภาพและประวัติดี เช่น หม่อมราชวงศ์คึกฤทธิ์ ปราโมช,
ป. อินทรปาลิต ซึ่งหนังสือเหล่านี้รวมถึงหนังสือที่ได้รับลายเซ็นจากนักเขียนชื่อดังต่างๆ
ย่อมทำให้เพิ่มคุณค่าของหนังสือเหล่านั้นมากยิ่งขึ้น
๔. หนังสือที่มีเนื้อหาเป็นที่ร่ำลือ และโด่งดังในกลุ่มนักอ่าน เช่น เพชรพระอุมา, สามก๊ก
หรือในบางครั้งแม้แต่หนังสืออ่านเล่น เช่น การ์ตูนญี่ปุ่นหลายๆ เรื่อง
ยังได้รับการจัดกลุ่มออกเป็นหนังสือหายากระดับเกรด A หรือห้าดาว (หายากมาก) ก็มี
เช่นข้าชื่อ โคทาโร่, ซุปเปอร์ด็อกเตอร์ K เป็นต้น
-
หนังสือหายาก
หนังสือเหล่านี้อาจจะเป็นหนังสือที่นักสะสม หรือนักอ่านพอจะได้เห็นประปราย
ซึ่งบางครั้งอาจจะมีคุณสมบัติคล้ายๆ หนังสือหายากระดับ "หายากมาก"
แต่อาจจะมีการจัดพิมพ์ ทำซ้ำ จัดทำใหม่ครั้งที่สอง-สาม-สี่
ซึ่งถึงแม้บางครั้งเป็นเนื้อหาเดียวกัน ผู้แต่งเดียวกัน สำนักพิมพ์เดียวกัน
แต่อาจจะยังไม่พึงพอใจสำหรับนักสะสมบางรายได้
ซึ่งนับได้ว่าหนังสือลักษณะนี้ย่อมจะถูกจัดเป็นหนังสือหายากในระดับธรรมดาๆ ไป
-
หนังสือทั่วๆ ไป
หนังสือกลุ่มนี้นึกภาพกันก็คือหนังสือที่มีอยู่ทั่วๆ ไปในท้องตลาด ซึ่งอาจจะเลือกซื้อหาได้ง่าย
อาจจะรวมถึงหนังสือในลักษณะที่ร้านหนังสือใหม่ก็ยังทำการซื้อขายไม่หมดล็อตของการจัดพิมพ์
หรืออาจจะพิมพ์ซ้ำจัดทำใหม่อยู่เรื่อยๆ จนเป็นหนังสือมือสองที่สามารถหาได้ง่ายๆ
หรือบางครั้งเลยเถิดไปในลักษณะของการล้นสต็อกทั้งร้านหนังสือใหม่ และหนังสือมือสองไปพร้อมๆ กัน
ข้อมูลจากวิกิพีเดีย
